کارخانه لوازم خانگی ارج از قدیمی ترین کارخانه های تولید لوازم خانگی در ایران است. این برند در سال ۱۳۱۶ با تولید یخچال، کولر، ماشین لباسشویی و بخاری فعالیت خود را شروع کرد. کارخانه ارج با استخدام بیش از ۱۰۰۰ مدیر، مهندس، تكنیسین و كارگر ماهر، موفق به تولید چندین مدل بخاری نفتی و گازی، كولر‌های آبی، ماشین لباسشویی ، یخچال فریزر و آبگرمكن نفتی و گازی شد.
نام کارخانه لوازم خانگی ارج برگرفته از نام بنیانگذار این کارخانه، آقای خلیل ارجمند و خلاصه شده ی سه رشته آهنگری، ریخته گری و جوشکاری می باشد.
خلیل ارجمند که بود؟
خلیل ارجمند در سال ۱۲۸۸ در شهر تهران متولد شد. او تحصیلات آخود را در دبیرستان طراوت (ایرانشهر) به پایان رساند. او شاگرد ممتازی، در میان اولین بورسیه‌های خارج از کشور بود که در سال ۱۳۰۸ به فرانسه اعزام شد و از نخستین دانش‌آموختگان اروپا و فارغ‌التحصیل دانشکده مهندسی سانترال پاریس بود.
خلیل ارجمند در این مدت دو اختراع به نام خود ثبت کرد و همین امر سبب شد تا وزیر فرهنگ وقت ایران (علی‌اصغر حکمت) بورس او برای یکسال دیگر را تمدید کند. او به برلین رفت و در شرکت زیمنس به عنوان کارورز مشغول کار شد و در سال ۱۳۱۵ به ایران بازگشت.
خلیل ارجمند بعد از به پایان رساندن خدمت سربازی به عنوان استادیار در دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به کار شد و در مدتی کوتاهی به درجه استاد تمام ارتقا یافت.
بعد از بازگشت سال‌ها در دانشکده فنی دانشگاه تهران تدریس کرد. او از نسل بعد از انقلاب مشروطیت بود که با دیدن پیشرفت‌های غرب در آرزوی ترقی کشور خود بودند. بعد از پایان خدمت نظام وظیفه در سال ۱۳۱۶ کارخانه ارج را تاسیس کرد و تا زمان مرگ ناگهانی‌اش در سال ۱۳۲۳ خدمات مختلفی به مردم، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف کرد.
تاسیس کارخانه ارج
خلیل ارجمند هم در دانشکده فنی دانشگاه تهران درس می‌داد و هم با توجه به تحصیلات و توانایی بدنی و فکری خود، مقاطعه کاری ساختمان راه‌آهن را برعهده گرفت و ساخت این بنا یکی از کار‌های اولیه او در کشور بود.
خلیل ارجمند همواره در سر ایده‌های نابی داشت که در طول فعالیت حرفه‌ایش، سعی کرد آنها را اجرایی کند تا اینکه در سال۱۳۱۶ شرکت ارج را با هشت کارگر ساده در یک کارگاه کوچک بنیان نهاد. نخستین فعالیت او ساختن در و پنجره و نرده‌های فلزی بود. همچنین پیشنهادی برای کار‌های فلزی انبار قماش به اداره ساختمان «بانک ملی ایران» داد.
با اشغال کشور در شهریور ۱۳۲۰ راه‌های تجاری محدود شد و همین امر باعث گسترش و توسعه فعالیت کارخانه ارج گردید و تقاضا برای خدمات و تولیدات ارج افزایش یافت. ارجمند با همت و پشتکار خود در اردیبهشت ۱۳۲۱ کارخانه بزرگی تأسیس کرد.
خلیل ارجمند برای نخستین بار، سیم‌های مسی قطور و ضخیم را به سیم‌های نازک تبدیل کرد و توانست در صنعت موتور برق، تولید سیم‌های نازک و عایق‌دار را پایه‌گذاری کند. بزرگترین هنرنمایی صنعتی خلیل ارجمند، ساخت مجموعه تلمبه‌های الکتریک بود که تمام اجزا آن به صورت کامل در کارخانه تولید می‌شد.
با کمیاب شدن لاستیک ماشین در زمان جنگ جهانی دوم ارجمند به تولید لاستیک اتومبیل مشغول شد هرچند لاستیک‌های تولیدی مقاوم و بادوام نبود، اما در آن زمان و با آن شرایط همین هم کفایت می‌کرد.
در ابتدا بیشتر کار‌های ارج ریخته گری بود. او سفارش بزرگی برای تزئین باغ‌های بانک‌های ملی، تولید مبل و صندلی‌های آمفی تئاتر و کلاس‌های دانشگاه، دو دستگاه تلمبه انتقال آب گرم برای گرمایش مرکزی بانک‌های ملی شعبه انزلی و گرگان، و پروژه‌هایی در زمینه ساخت سیستم‌های تهویه برای ساختمان‌های دولتی (بیمارستان فارابی) دریافت نمود. این عوامل سبب شد تا وی تعداد کارگران را افزایش دهد و زمین کارخانه را توسعه دهد. کارخانه ارج در دهه چهل به کیلومتر ۵ جاده مخصوص کرج، انتقال و فعالیت شرکت گسترش یافت و به تولید حرفه‌ای انواع لوازم خانگی از جمله یخچال، بخاری، ماشین لباسشویی و کولر نیز روی آورد.
قیمت و کیفیت مناسب محصولات ارج در سال‌های ۵۰-۴۰ و همچنین سازگاری با آب و هوا و الگوی مصرف سبب شد بیشتر کشور‌های عربی ترجیح دهند که محصولات کارخانه ارج ایران را خریداری کنند.
تولیدات کارخانه لوازم خانگی ارج
یخچال ارج
تاریخچه یخچال برند لوازم خانگی ارج به سال ۱۳۴۱ مربوط می شود. یخچال برند ارج به صورت خیلی اتفاقی ساخته شد. هنگامی که مهندس ارجمندی برای بازدید از کارخانه ماشین لباسشویی به دانمارک سفر می کند، به صورت خیلی تصادفی از کارخانه یخچال سازی بازدید می کند و تصمیم می گیرد آن را تولید و به بازار عرضه کند.
در دهه ۵۰ یخچال برند ارج به دلیل کیفیت و کارکرد فوق العاده ،در میان مردم از محبوبیت و مشهوریت خاصی برخوردار بود و علاوه بر اینکه در بازار های داخلی فروش چشمگیری داشت، کشور های عربی نیز کالا های ایرانی را به آمریکایی ترجیح دادند. طبق گفته ی عرب ها، یخچال برند ارج هم از نظر کیفیت و هم قیمت بی نظیر است و با آب هوا و الگوی مصرف آن ها سازگار است، این دلایل آنها را به خرید محصولات لوازم خانگی کارخانه ارج، تشویق می کرد.
در آن زمان علی تقی عالیخانی وزیر اقتصاد ایران بود، ایشان تعریف می کردند که در آخرین سفر به شوروی، یک یخچال برند ارج به قائم مقام نخست وزیر وقت شوروی، آقای اوویکو، هدیه دادم و ایشان از این بابت بسیار خوشحال شدند و از آن استقبال کردند. یخچال برند ارج مدل های گوناگونی دارند مانند:
- یخچال فریزر مکانیکی کمبی ارج
- یخچال فریزر با نمایشگر دیجیتالی کمبی ارج
- فریزر تگ با نمایشگر دیجیتالی ارج
- یخچال ۵ فوت ارج
- یخچال نوفراست و دیفراست ارج
کولر برند ارج
کولر آبی ۵۵۰ مدل ۲۰۵۵ یکی دیگر از تولیدات لوازم خانگی کارخانه ارج به شمار می آید. این کولر، ظرفیت هوای خروجی بالایی دارد و شامل محصولاتی است که از قدرت و راندمان بالایی برخوردار هستند.
این کولر برای مناطق گرم و خشک و با حداقل رطوبت مناسب است. کولر آبی 550 مدل 2055، رطوبت هوا را افزایش می دهد و از خشکی پوست و ترک خوردگی وسایل چوبی خانه جلوگیری می کند. نوع ورقی که در ساخت کولر برند ارجمند استفاده شده است، گالوانیزه است و نوع یاتاقان آن، بوش است. ظرفیت هوادهی کولر آبی ارج به تقریب چیزی حدود 5000CMF می باشد. سیستم کولر آبی برند ارج، مطابق با مناطق گرم و خشک طراحی شده است.
ماشین لباسشویی برند ارج
از دیگر شاهکار های کارخانه لوازم خانگی برند ارج، تولید و ارائه ماشین لباسشویی ارج می باشد که با پیشرفت و گسترش صنعت تکنولوژی، امکان پذیر شد. ماشین لباسشویی ارج نیز مانند سایر لوازم خانگی کارخانه ارج مورد استقبال اکثریت عموم مردم قرار گرفت. این ماشین به صورت اتوماتیک و خودکار عمل می کند.
آب گرمکن برقی برند ارج
کارخانه لوازم خانگی ارج، یکسال بعد از تولید و ارائه یخچال برند، آب گرمکن برقی ۵۰ گالنی را ساخت و به بازار عرضه نمود.
سایر تولیدات کارخانه لوازم خانگی ارج
کارخانه لوازم خانگی ارج علاوه بر تولید لوازم خانگی، سیم دینام، لاستیک اتومبیل، ماشين های جوشکاری ، توربين آبی برای آسياب و دستگاه مولد برق دهی تهیه کرد و همچنین توليد مبل و صندلی های آمفی تئاتر و كلاس‌های دانشگاه و تولید دستگاه تهویه و شوفاژ برای مدرسه جهت گرم کردن دانش آموزان در زمستان های سرد، نيز به او واگذار شد و به دنبال آن برای بیمارستان فارابی سيستم گرمايش و تهويه مطبوع را نصب نمود.
کارخانه لوازم خانگی ارج در تهران تاسیس شده بود اما آنقدر نزد مردم محبوب و مشهور شده بود که از بیشتر استان های کشور مانند گرگان، شیراز، اصفهان، گیلان سفارش داشتند. کارخانه لوازم خانگی ارج برای بانک مرکزی بندر انزلی و استان گرگان دو دستگاه تلمبه انتقال آب گرم تولید کرد.
درگذشت
خلیل ارجمند در اواخر پاییز سال ۱۳۲۳ در سن ۳۵ سالگی در اثر سانحه‌ای که در حین آزمایش یک ماشین (پاره شدن بند‌های کابل دستگاه بالابر در محل اتصال به جعبه هنگام ورود به چاه) در کارخانه رخ داد جان سپرد.
به مناسبت درگذشت وی در سال ۱۳۲۳ کانون مهندسین ایران جلسه‌ای تشکلیل داد و مهندس مهدی بازرگان در وصف خلیل ارجمند او را مرد ایمان و عمل نامید.
سرانجام کارخانه ارج
شکوفایی و رونق کارخانه ارج در زمان وی و همچنین بعد از او (بعد از فوت خلیل برادران او سیاوش و اسکندر ارجمند اداره کارخانه را برعهده گرفتند.) ادامه داشت. برادران مهندس ارجمند با احداث کارخانه ارج توانستند آن را به بزرگترین کارخانه ساختاری و صنعتی خاورمیانه تبدیل کنند و در ارتقا فعالیت‌های صنعتی ایران نقش بسزایی داشتند.
فعالیت‌های اقتصادی خانواده ارجمند تا سال ۱۳۵۷ ادامه یافت تا اینکه در جریان مطالبه و مصادره‌های اوایل انقلاب، دارایی و واحد‌های صنعتی متعلق به آنها به واسطه مشکلات پیش‌آمده (بدهی به سازمان صنایع ملی) مصادره و ضبط شد.
در سال‌های بعد از انقلاب، این صنعت بزرگ خصوصی، در کنترل و اداره دولت قرار گرفت و با گرفتار آمدن در گردونه‌ای از بی‌نظمی، فساد و ناکارآمدی و نابسامانی‌های مدیریتی ابتدا در سال ۸۷ با تصمیم هیات پذیرش به دلیل زیان انباشته از بورس اخراج شد و نهایتا، این کارخانه بزرگ با قدمت ۸۰ سال، در خرداد ماه ۱۳۹۵ رسما تعطیل شد.
اما بعد از پنج سال در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ اعلام شد که برند ارج، به‌فروش رفته و بخش خصوصی آن را خریداری کرد و با رفع موانع بر سر راه تولید، از جمله با تزریق سرمایه، رفع بدهی‌های بانکی و افزایش سرمایه در دو مقطع، با دعوت از یک تیم متخصص کالا‌هایی نوین تولید کرده است.
